مروری بر تاریخ عزاداری ایام محرم در هرات افغانستان

به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب،اهالی هرات قبل از اسلام که اکثرا آریایی بودند، زرتشتی بودند و آنگونه که «رسول پویان» در کتاب «جغرافی عمومی هرات» نوشته است، اکثریت مردم هرات نخست آیین زردتشتی داشته و به آتش و روشنایی مهر می‌ورزیدند و با آتشکده‌ها که در واقع عبادتگاه‌های آنان بود، پیوستگی دیرینه داشتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پس از انتشار دین اسلام در خطه پهناور خراسان، آتشکده‌های هرات به مساجد تبدیل و بر روی خاکستر مقدس، محراب عبادت ساخته شد و اهل هریوا با مسجد و محراب انس و الفت یافتند.

مساجد، محل عبادت، مرکز گردهمایی، جایگاه پیوند و اتحاد، مکانی برای درس و بحث و تجلیل از هنر معماری و هنرهای تزئینی قرار گرفت که مثال بارز آن مسجد جامع بزرگ هرات و دیگر مساجد تاریخی این ولایت است.

مردمان هرات از دیرباز به خاندان پیامبر اسلام بخصوص امام علی (ع) عشق می‌ورزیدند و وجود امام زادگان فروان در هرات نشان از این عشق و علاقه دارد.

رسول پویان محقق پژوهشگر افغان است در مورد پیشینه و علاقه اهالی هرات به حضرت علی(ع) می‌نویسد: به سانی که تاریخ پر درازنای خراسان اسلامی و از جمله تاریخ هرات باستان می‌نمایاند، از زمانه‌های قدیم مهر خاندان حضرت پیامبر(ص) و حضرت علی در دل مردمان این مرز و بوم فروزندگی داشته است.

این نویسنده افغان در ادامه تاکید می‌کند که قیام‌های استقلال طلبانه مردم خراسان زمین با قیام‌های آزادیخواهان دودمان حضرت علی (ع) پیوند داشته است، چنانکه دولت اموی به همت همین مردم خراسان و به سرداری ابومسلم خراسانی درهم شکست و قدرت دولتی در بلاد مسلمین به عباسیان انتقال پیدا کرد.

رسول پویان در ادامه در مورد تعزیه داری مردم هرات برای امام حسین(ع) نوشته است که مراسم تعزیه داری اولاد علی در هرات پیشینه دراز دارد و عزاداری مردم این خطه پیوند می‌یابد با دوره اوج گیری و توسعه مراسم عزاداری و روضه خوانی در عهد صفویان در ایران.

بنابر منابع تاریخی روضه خوانی برای نخستین بار به شکل فعلی آن در هرات از اوایل قرن دهم هجری و بعد از انتشار کتاب «روضه الشهدا» ملا حسین واعظ کاشفی در هرات و حتی در میان شیعیان مرسوم شد.

آنگونه که در کتاب «روضات الجنات» آمده است، روضه الشهدا ملاحسین واعظ کاشفی نخستین کتابی است که در مقاتل و در سوگ مصیبت اهل بیت پیامبر به ویژه امام حسین (ع) و رویدادهای داستان کربلا نوشته شده است.

در «دانشنامه ادب فارسی در افغانستان» نیز تاکید شده است که کتاب روضه الشهدا، حسین واعظ کاشفی که در هرات تالیف شده بود، به شهرت فراوانی دست یافت.
این کتاب بعد از تالیف در مجالس عزاداری شهدای کربلا بر منابر خوانده می‌شد و پس از این بود بر کسانی که در سوگواری امام حسین (ع) مقتل می‌خوانند، روضه خوان اطلاق شد.

«حسین واعظ کاشفی» در سبزوار ایران متولد شد و در جوانی به هرات رفت و تا آخر عمر که در سال 910 هجری وفات یافت در این شهر زندگی می‌کرد و در جنوب شرق هرات نیز به خاک سپرده شد.

ملا حسین واعظ کاشفی را متمایل به طریقه نقشبندیه که از فرقه‌های صوفیانه اهل سنت است و این فرقه در افغانستان پیروان بسیاری دارد، می‌دانند.

برخی نیز او را شیعه مذهب دانسته‌اند، اما «رسول جعفریان» محقق و پژوهشگر علوم اسلامی کشورمان دیدگاه سومی را مطرح نموده و او را سنی 12 امامی می‌داند.
عزاداری تا قبل از دوره امیر امیرعبدالرحمان بدون هیچگونه مانعی در هرات برگزار می‌شد و فقط در دوره امیر عبدالرحمان بود که برگزاری مراسم عزاداری برای شهدای کربلا ممنوع اعلام شد و شیعیان این شهر تحت فشار شدید قرار داشتند و از هرگونه برپایی مراسم جلوگیری به عمل می‌آمد.

اما در دوران «امان الله خان» که در سال 1298 خورشیدی در افغانستان به قدرت رسید، مراسم عزاداری در هرات با آزادی فروانی برگزار می‌شد.

«محمد یوسف ریاضی» محقق و پژوهشگر افغان، عزاداری مردم هرات را در دوره امان الله خان چنین شرح داده است: «در سال 1303 هجری، مطابق 1886 تعزیه داری ماه محرم را اهالی تشیع افغانستان در هرات و کابل به منتهی درجه اجرا کردند و در شهر هرات چهل و یک تکیه روضه خوانی دایر بود.»

یوسف ریاضی نام حسینیه‌ها و تکایای را که در آن دوران در هرات مراسم عزاداری را بر پا می‌کردند به تفصیل ذکر کرده است که در کتاب جغرافیه عمومی هرات نقل شده است.

مراسم عزاداری شهدای کربلا، تا قبل از زمان کودتایی کمونیستی، آزادانه در هرات برگزار می‌شد که با کودتایی سال 1357 خورشیدی و به دنبال آن قیام تاریخی 24 اسفند 1357 مردم هرات، دستگیری علما و اندیشمندان این شهر آغاز شد.
هر چند که در این دوران، حکومت علنا از مراسم عزاداری جلوگیری نکرد، اما دستگیری و شهادت تعداد زیادی از روحانیون و خفقان به وجود آمده در هرات، باعث شد که مراسم عزاداری آن شکوه گذشته را نداشته باشد.

در حال حاضر، مراسم عزاداری در هرات بیش از هر زمان دیگری باشکوه برگزار می‌شود و گروه‌های عزاداری در معابر عمومی به عزاداری می‌پردازند.

نوحه‌های مذهبی
پیروان تشیع در طول ایام محرم و صفر یاد و نام شهدای کربلا را گرامی می‌دارند و ده روز اول محرم در اغلب نقاط شهر هرات محافل سخنرانی، نوحه خوانی و سینه زنی برگزار می‌شود.

آنگونه که «نصرالدین سلجوقی» در کتاب «موسیقی و تئاتر در هرات» نوشته است، مراسم عزاداری در ماه‌های محرم و صفر در تکیه خانه‌ها، حسینیه‌ها، مساجد و منازل شخصی در حال حاضر در هرات بر پا می‌شود.

این پژوهشگر افغان، در مورد نوحه خوانی‌ها و اشعار مراسم عزاداری در هرات نوشته است: نغماتی به نام نوحه و نعت خوانی توسط نوحه گرها خوانده می‌شود و گاهی نغمات تک خوانی بوده و گاهی هم دسته جمعی اجرا می‌گردد.

این نویسنده افغان در ادامه آورده است که آنچه مردم را متاثر می‌سازد و اشک را از دیدگان شان جاری می‌کند، نغمات حزن انگیزی است که خوانندگان خوش صوت آن را با طبل و جنج ادا می‌نمایند.

سلجوقی، در مورد اشعار نوحه خوان‌ها در هرات نیز چنین نوشته است: اشعاری که در نوحه خوانده می‌شود دارای وزن و قافیه و ردیف بوده و بیشتر آن مثنوی، مربع و مخمس می‌باشد.

شاعران اشعار نوحه را با اوزان ادبی به رشته تحریر در آورده و به دسترس نوحه خوانان قرار می‌دهند و نوحه خوانان آن را با آهنگ مخصوص برای مستمعین می‌خوانند.

مردم اهل سنت هرات نیز در ایام محرم به گونه‌های مختلف یاد و نام امام حسین(ع) را گرامی می‌دارند، و در روز عاشورا به تلاوت قرآن و اطعام نیازمندان می‌پردازند.

انتهای پیام/

منبع: تقریب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۹۹۵۸۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترکیب دل‌انگیزی از ایران و عراق و افغانستان

  ناشران حوزه دفاع‌مقدس وپایداری هم دراین نمایشگاه، حضوری مؤثر وچشمگیر دارند.نگاهی به سه ناشر مطرح وتازه‌ترین عناوین ارائه شده‌شان در این نمایشگاه داشته‌ایم تا شما رادرانتخاب کتاب‌های‌تان یاری کرده باشیم. کتاب‌های متنوعی درباره محور مقاومت، از ایران گرفته تا عراق و افغانستان...
 
انتشارات خط مقدم
این انتشارات از ابتدا با کتاب‌هایی در حوزه دفاع‌مقدس کار خود را آغاز کرد اما رفته‌رفته توجه خود را به جبهه مقاومت معطوف کرد و کتاب‌های شاخصی در این زمینه به بازار نشر عرضه کرد. هدایت عالی این انتشارات با حجت‌الاسلام علی شیرازی است که مدتی نماینده ولی‌فقیه در سپاه قدس بود. اکنون نیز شیخ هادی شیرازی مدیریت این انتشارات را بر عهده دارد. خط مقدم امسال با چند عنوان جدید در حوزه نوجوانان به نمایشگاه آمده است. کتاب «پروانه سوم» توسط دفتر ادبیات کودک و نوجوان انتشارات خط مقدم و در ۲۱۲ صفحه منتشر شده است. پروانه سوم روایت داستانی زندگی شهید علیرضا توسلی؛ با نام جهادی ابوحامد است. روایت کتاب از روزهای قبل از شهادت علیرضا توسلی شروع می‌شود. از وقتی که ابوحامد هنوز ابوحامد نشده است؛ یعنی جنگی نبوده که بخواهد برود و نامی جهادی داشته باشد.آن روزها او تماما پدر و همسری مهربان و امن است که تلاش می‌کند برای زندگی‌اش، هنوز قوماندان نشده؛ قوماندان یعنی فرمانده. بچه‌ها و همسر به شدت وابسته‌ او هستند؛ و فاطمه دختر نوجوانش بیشتر از همه وابسته‌ اوست. با آغاز جنگ و درگیری‌های سوریه علیرضا توسلی هم سفرش آغاز می‌شود. و این سفر همراه است با دلتنگی و بی‌قراری و سختی‌هایی برای خانواده. در کتاب پروانه سوم؛ فاطمه دختر نوجوان علیرضا توسلی راوی داستان زندگی پدر و خانواده است. مخاطب پروانه سوم، زندگی علیرضا توسلی و خانواده‌اش را از زاویه دید دختر نوجوانش می‌بیند؛ هنگام حضور پدر و هنگام نبود پدر و شهادتش...علیرضا توسلی فرمانده لشکر فاطمیون در سوریه بود که سال ۹۳ در سوریه به شهادت رسید.
   
انتشارات حماسه یاران (قم) 
انتشارات حماسه یاران، نشری است فعال وپیشرو درعرصه توسعه وترویج دفاع‌مقدس و دارای شبکه ارتباطی فعال میان رزمندگان و جوانان در جهت تقویت، تعمیق و ارتقای فرهنگ جهاد و شهادت در سطح استان قم. این انتشارات بنا دارد این شاخص‌ها را در روند کاری خود داشته باشد؛ توسعه یافته بر مبنای اصول اساسی اسلام و انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری؛ نوآور، الگوساز و برخوردار از دانش پیشرفته در تأمین و تولید و تنظیم آثار پژوهشی دفاع مقدس؛ و موثر در توسعه و ترویج فرهنگ دفاع‌مقدس و انقلاب اسلامی.امسال انتشارات حماسه‌یاران کتاب «خانواده ابدی» را به نمایشگاه آورده است. این کتاب روایت یکی از هزاران ترور مردم بی‌گناه توسط منافقین در دهه شصت است.منافقین با تهاجم به خانه محسن اسکندری، مادر خانواده را مقابل چشمِ چهار فرزندش، هدف هشت گلوله قرار می‌دهند. بعد از این حادثه تلخ، پدر خانواده با صبر و بردباری به فرزندانش کمک می‌کند تا شوک ناشی از روز حادثه و شهادت مادر را پشت سر بگذارند. بانویی مومن، مسئولیت فرزندان شهید را برعهده می‌گیرد و با پر کردن جای خالی مادر، زندگی دوباره‌ای به آنها می‌بخشد.

زنی که از دل رنج‌ها به سعادت رسید

انتشارات شهید کاظمی
این انتشارات را جمعی از دوستان و یاران نجف‌آبادی شهید حاج احمد کاظمی در قم تأسیس کردند و در این سال‌ها همواره تلاش داشتند آثار خوب حوزه دفاع مقدس و دفاع از حرم را چاپ و منتشر کنند.این انتشارات امسال با کتاب ارزشمندی با نام «ام علاء» (روایت زندگی‌ ام‌الشهداء فخرالسادات طباطبایی) به نمایشگاه کتاب تهران آمده است. ماجرای کتاب «ام علاء» قصه زندگی زنی است که از دل رنج‌های مختلف به سعادت رسیده است. زنی به‌نام فخرالسادات طباطبایی که درنجف متولد شد و بعد از هم‌جواری با حرم‌امیرالمؤمنین علیه‌السلام و بعد ازبسته‌شدن چشمانش،برای همیشه در کنار حضرت معصومه سلام‌ا...‌علیها آرام گرفت.نویسنده در ایام جوانی دچار یک بیماری می‌شود.در سال‌های شدت‌گرفتن بیماری، ناامیدانه به درگاه خدا التماس می‌کند تا دری را برایش بگشاید و این رنج را تمام کند. درهمان روز‌ها وهفته‌ها به‌طور اتفاقی با شهیدی آشنا می‌شودکه آن شهید عامل پیدایش و ظهور حلقه‌های مفقود زندگی‌اش می‌شود و از دل این روز‌های تلخ و رنج‌آور دریچه‌ای از نور به رویش باز می‌شود. ماجرای شگفت‌آور این آشنایی و اوج این قصه زمانی است که شهید به خواب مؤلف می‌رود ومزار مادرش را نشان می‌دهد. سمیه خردمند، نویسنده کتاب ام علاء، با پیدا کردن مزار مادر شهید و قدم‌زدن در خاطرات وی، غرق در شخصیت این مادر می‌شود.